ЯЗМАЛАР
-
УЯВ
Уяв – чуваш халкының борынгы игенчелек культурасы белән бәйле бәйрәме. Май азагыннан алып июль уртасына кадәр үткәрелә, димәк, айдан артык дәвам итә. Уявның соңгы көненә якынлашканда (ә бу – июль аеның якынча уникенче көне, җир өлгермәгән һәм аны борчырга ярамый дип саналган чор), басуда эшләү тыелган. Барысы да бу вакытта төрле уеннар уйнаган, ял иткән.
-
Чистай батырларын барлый
Чистайдагы 2 нче гимназиянең тормыш иминлеге нигезләрен укытучы Фоат Сөнгатуллин 2008 елда «Мәгариф» милли проекты кысаларында узган конкурста Россия Федерациясендә иң яхшы укытучы дип таныла. 2013 елда «Безнең иң яхшы укытучы» конкурсы җиңүчесе. 2004, 2010, 2024 елларда «Ел укытучысы» Бөтенроссия конкурсы лауреаты, 2023 елда балигъ булмаган балаларның җәмәгать тәрбиячесе республика бәйгесенең зона этабында җиңүче.
-
Мәктәп режимына күчү
Җәйге каникулдан соң уку чорына күнегү процессы җырларда гына бәхетле була шул. Ирекле җәйдән соң кире мәктәпкә кайту бала өчен зур стресс (укытучы өчен дә дип өстәп куясы килә). Бу этапны бала өчен ничек җиңеләйтергә? Шул сорауга багышланган биш киңәш.
-
Гаптелхәмид Абдуллаҗанов – тынгы белмәс «диңгез бүресе»
«Казан» атом су асты көймәсенендә хезмәт иткән икенче ранг капитаны, «Татарстан Республикасының Диңгез җыены» иҗтимагый оешмасы рәисе урынбасары Гаптелхәмид Мәннәф улы Абдуллаҗанов белән Казанның Идел буе районындагы 78 нче «Фарватор» лицеенда очрашуыбыз очраклы түгел иде. Бердән биредә ул 5–9 нчы сыйныфларда укучы кадетларга үзе төзегән программа нигезендә «Хәрби-диңгез флоты тарихы»н укыта; икенчедән, нәкъ менә аның кебек тынгысыз хәрби диңгезчеләр теләктәшлегендә биредә Россиядә бердәнбер булган хәрби-диңгез флоты музее эшләп килә. Шуның өстенә «Диңгез җыены» каршында «погонлы» артистларны берләштерүче «Экипаж-одна семья» ансамбленең концертларын оештыру, аны тиешенчә алып бару өчен әзерлек мәшәкатьләре дә танышыбызның чабуыннан тартмый калмыйдыр.Өлгер генә! Шушы арада гына да Яшел Үзәнндәге «Идел» санаториенда, 33 нче мәктәптә, соңрак Сәйдәш мәдәният үзәгендә концертлары тәгаенләнгән. Әйтүе генә җиңел, узган ел үзенең 25 еллыгын билгеләп узган әлеге ансамбль (солистларның иң өлкәненә 87 яшь!) ел дәвамында 50 ләп концерт биргән.
-
Төнге Сабантуй
Россия халыкларының милли традицияләре циклын дәвам итеп, без керәшен халкында сакланган иң матур бәйрәмнәрнең берсенә якынлаштык. Июль ае керде, димәк, зарыгып көтелгән Питрау бәйрәме дә килеп җитәчәк. Шуның белән Татарстан Республикасында традицион халык бәйрәмнәренең җәйге циклы тәмам булачак. Быел Питрау 13 июльдә Мамадыш районының Җөри авылында уза.
-
Үзебезнең Европа
Күпләр җәйге ял вакытында диңгез юнәлешен сайлый. Тәүлек дәвамында ашау, диңгез дулкыннары кызыктырадыр аларны. Без исә һәрвакыттагыча стандарт булмаган юнәлешләр, сәяхәт сайлыйбыз. Сезгә дә шуны киңәш итәбез. Чөнки һәр сәяхәт ял гына түгел, дәрес, тәрбия дә булырга тиеш.
-
Спас ярминкәсе
Спас ярминкәсе быел ул тагын да колачлырак булып, 339 мең кешене җәлеп итте. Килгән-киткән Алабуга тоташ ярминкәдән генә тора икән дисә дә гаҗәп түгел.
-
Каһарманнар күңел түрендә
Казандагы 113 нче татар-рус мәктәбе ишегалдында Россия Герое Марат Әхмәтшинга куелган бюст ерактан ук үзенә тартып тора. Бу татар каһарманы ни өчен шушы мәйданда урын алган, аның мәктәп белән нинди бәйләнеше бар? Мәктәпкә беренче тапкыр килгән бала һәм ата-аналар күңелендә шундый сорау туа торгандыр. Шушы ук герой исемен йөрткән белем йорты Лаеш районы Атабай авылында да бар бит әле. Бер каһарманга шундый олы хөрмәт ни өчен бирелә икән дип тә уйлап куясың.
-
Мәчкәрәдә сәүдәгәр Үтәмешев мәчетенә кабаттан ай куелды
Кукмара районының Мәчкәрә авылы Совет чорына кадәр үк иң укымышлы һәм эшкә оста халык яшәгән төбәк буларак тарихка кереп калган. Алар арасында Үтәмешевләр укымышлы, оста сәүдәгәрләр һәм җитештерү тармагын үстерүдә зур өлеш керткән нәсел буларак аерым урын алып тора. Аларның нәселендә Габденнасыйр хәзрәт Курсави, күренекле язучы Чыңгыз Айтматов кебек шәхесләрне дә очратырга мөмкин. 1791 елда беренче гильдия сәүдәгәре Габдулла Габдессәлам улы Үтәмешев авылда беренче Җәмигъ мәчетен төзетә. Кирпечтән, ике катлы итеп төзелгән Аллаһ йорты диварларыннан әле дә булса шул чорның сулышы сизелеп тора, бизәкләре дә сакланып калган. Совет чорында манарасы киселеп, үзе башка максатларда кулланылган бинага XXI гасырга аяк баскач, яңа сулыш өрергә тырышып караганнар. Әмма ахырга кадәр җиткерергә халыкның хәленнән килми, элеккеге кебек байлары да табылмый. Халкыбызның мәдәни архитектура һәйкәле булган бу мәчетне кабат тергезү эшенә 2022 елда ныклап торып керешәләр. Бу – хөкүмәт дәрәҗәсендәге мөһим эшкә әверелгән.
-
Гаилә – туганнар гына түгел, дуслар да ул!
Татарстанның атказанган артисты Рөстәм Насыйбуллин күкрәктән чыккан бәрхет тавышка ия. Чын ирләр тавышы белән җырлаучы сәхнәдә һәм иҗатта гына түгел, ә гаилә башлыгы буларак та күпләргә үрнәк булып тора. Хатыны Юлия белән тормыш арбасын бергә җигелеп тарталар, бер-берләрен тулыландырып, өч бала тәрбиялиләр.
-
Мордваларда – Балтай бәйрәме
Без Россия халыкларының гореф-гадәтләренә багышланган мәкаләләр циклын дәвам итәбез. Бу юлы укучыларыбыз өчен мордва халкының милли бәйрәме – Балтай турында язма әзерләдек. Кемнәр соң ул мордвалар? Мордвалар, башлыча, Мордовия Республикасында, Башкортстанда һәм Татарстанда яшәүче фин-угор халкы. Алар, нигездә, православие динен тота, ләкин хәзер дә алар арасында кайбер мәҗүси ышанулар, ырымнар һәм йолалар бар.
-
Сөмбелә өйрәсе куе була
Сөмбелә ул – көзге уңышны җыеп алганнан соң уздырыла торган халкыбызның борынгы бәйрәме. Безнең бабаларыбызда, игенчелек белән шөгыльләнгән башка халыклардагы кебек, Уңыш бәйрәме булган. Татарларда ул «Сөмбелә» дип йөртелгән.
-
«Мәгариф»леләр Яңа Кенәр мәктәбендә
Яңа Кенәр мәктәбендә Россия мөселманнары Диния нәзарәтенең мәдәният бүлеге җитәкчесе Ренат Абянов, «Читай» нәшрият йорты директоры Илшат Сәләхетдинов һәм «Мәгариф» журналы редакциясе журналистлары белән очрашу узды.
-
Урамда буран дулый
Татарстан кече һәм урта бизнес ассоциациясенең матбугат хезмәте җитәкчесе, башкаручы директоры, ТР җәмәгать палатасының эшмәкәрлекне үстерү буенча эшче төркеме әгъзасы, «Rite Pro» IT компаниясен оештыручы һәм аны үстерүгә зур көч куйган шәхес иде ул. Алтынчы дистәне тутырып килүче, типсә тимер өзәрлек ир-егет – Наил Галиевне искә алу кичәсендә элеккеге хезмәттәшләре, якыннары аның белән бергәләп башкарган эшләрне, ул узган юлны олы сәхнәдән торып бәян иттеләр. Аның хөрмәтенә җырлар башкарылды. Кеше китә, җыры кала, дип язучы Мөхәммәт Мәһдиев Наил кебекләр турында әйткән. Ул нәкъ шундый затлардан булган. Махсус хәрби операциядә катнашып, 2024 елның 20 гыйнварында ак кар өстендә каны тамган Наил Камил улы хәзер җир куенында. Кыю ил сакчысын, альбомындагы фотосурәтләр һәм һәлак булганнан соң гаиләсенә тапшырылган «Батырлык» ордены хәтерләтә. Боларны беркайчан да күңелдән сызып ташлап булмый, буыннан-буынга күчә торган рәхмәт белән тулы хәтер сандыгы ул. Бу очрашуда шуны барлап утырабыз.
-
Мари йолалары ни сөйли?
Киләчәк буынны борынгылар тәҗрибәсенә, милли традицияләргә нигезләнеп тәрбияләргә кирәк дигән фикердә марилар. Форсатны да кулдан ычкындырмыйлар – фольклор, уен, әкият, хәтта махсус фестивальләр аша балаларны тарихка җәлеп итә беләләр.
ТӘКЪДИМ ИТӘБЕЗ
